De Olenakkers is een akkergebied wat direct ten westen van buurtschap Olen ligt. Historisch gezien zijn hier veel oude toponiemen te vinden, waaronder het meest zuidelijke gedeelte. De Venakkers waren de akkers die nu net ten noorden van het Wilhelminakanaal liggen in dit zuidelijke gedeelte van de Olenakkers. Tegenwoordig is er geen ven te ontdekken dus de vraag is waar deze naam vandaan komt?
Als geheel vormen de Olenakkers een oud akkercomplex waar de inwoners van voornamelijk Olen en Stad van Gerwen in vroegere eeuwen gebruik van maakten. Het Wilhelminakanaal is thans een harde scheiding tussen de twee buurtschappen maar dit kanaal is nog maar 100 jaar oud. Al in de middeleeuwen werd het gehele gebied ‘Oerle’ genoemd wat zich ruwweg uitstrekte van de huidige gemeentegrens bij Mariahout tot de Nieuwe Dijk in Gerwen. Soms werd ook de onderscheiding gemaakt tussen Breugels Oerle en Gerwens Oerle omdat de gemeentegrens (Son en Breugel en Nuenen-Gerwen) door het gebied liep. Met Gerwens Oerle werd bijna altijd Stad van Gerwen bedoeld. De naam Stad van Gerwen en Heikant komen pas op na de middeleeuwen. Je kan dus stellen dat Olen (verbastering van Oerle) de juiste historische naam is van dit gebied.
Oerle had twee oude akkercomplexen namelijk de Olenakkers en de Stadse akkers. Mede ook door de aanwezigheid van grote weidegebieden in het westen van het gebied, was het een goede plek voor agrarische bewoning.
De kadasterkaart van 1832 laat al gelijk een mogelijkheid zien om de Venakkers te verklaren. Hieronder aangewezen liggen twee afwijkende percelen. De langwerpige akkerpercelen worden onderbroken door een afwijkende vorm. De blauwe lijn links is de Kwadestraat.
In de jaren 70 van de 20e eeuw zijn de Venakkers gebruikt voor zandwinning. De akkers zijn afgegraven en het zand is afgevoerd. Dit is de reden waarom tegenwoordig deze akkers helemaal vlak zijn. Voor de zandwinning zal er meer reliëf ingezeten hebben. Dit is goed te zien in vergelijking met de noordelijke akkers van de Olenakkers die niet zijn afgegraven en een golvend reliëf hebben.
Om het even beter in perspectief te zetten is de kadasterkaart uit 1832 als een transparante laag gelegd over de huidige situatie. In het midden de twee afwijkende percelen. Bovenaan Boerderij ‘de Hofstad’ op Olen.
De vraag is dan wanneer het Venneke is verdwenen en omgezet naar akkerland of weidegrond. Dit zal al gebeurd zijn voor de zandwinning van de jaren 70.
De eigenaren van de twee afwijkende percelen zijn in 1932 ‘de Weduwe van Hendrik Aarts’ en ‘de Weduwe van Arnoldus Schutjens’. Beide percelen worden bestempeld als weiland. Alle andere omliggende percelen worden aangegeven als bouwland. Op oude kaarten uit de 19e eeuw wordt ook geen vermelding gemaakt van een ven. Dus is aannemelijk dat het Venneke al drooggelegd is voor 1800.
Om te bewijzen dat de afwijkende percelen vroeger een ven waren is er een akte van verkoop in te zien uit 1833. In deze akte verkopen de erfgenamen van Hendrik Aarts o.a. een weiland aan Jan van de Donk uit Olen genaamd ‘het Venneke’ met als perceelnummer D1427. Dit perceelnummer komt overeen met de linkse helft van de twee afwijkende perceelsvormen.
Ontginningen
Veel gronden in en rond de Olenakkers staan vermeld in de cijnsregisters van de Heerlijkheid Helmond. Dit zijn gronden uitgegeven aan particuliere boeren in de 13e eeuw. Voorheen waren deze gronden eigendom van de Hertog van Brabant. Aangezien de hoeveelheid uitgegeven gronden in dit gebied (Oerle) is het aannemelijk dat er in de directe omgeving een oudere plek lag waaruit deze ontginningen zijn ontstaan. Hedendaags is deze plek nog niet gelokaliseerd.
In onderstaande cijnsvermelding wordt het Venneke vernoemd. Deze familie van Breugel woonde vermoedelijk op het huidige Olen 9 (de Vijgenhoeve) en/of Olen 13 (de Hofstad). Voor het gebruik van deze gronden moest een jaarlijks bedrag betaald worden aan de Heer van Helmond.
De 5 kinderen van Peter Anthonis van Breugel
- Een stuk land genaamd den Waterlaat
- Een akker genaamd den Agterhoff
- Een akker genaamd het Krukstuk met een groesveld genaamd het Venneke
- Een akker genaamd den Guldenakker
- Een weijveld
- Huis en hof en aangelegen erfenissen op Breugels Oerle
De locatie van het ven in de Venakkers is nu bekend. Helaas weten we niet precies wanneer het ven gedempt is, maar naar schatting zal dit al gebeurd zijn voor 1700. De Venakkers en de Olenakkers zijn zeer interessante gebieden om verder onderzoek uit te voeren.
In de toekomst zal er op deze site dus meer informatie te vinden zijn over toponiemen en boerderijen in dit gebied.
Frank Raaijmakers
Geef een reactie