Heielbeemt

Deze veldnaam komen we als eerst tegen in 1381, en kan dus worden gezien als een oud toponiem. Eigenaren van land waren vroeger verplicht een jaarlijkse grondcijns te betalen aan hogere machten zoals de Hertog van Brabant, heer van Helmond en kloosters en abdijen zoals Hooidonk, Binderen en Postel. Wilhelmus Pugil moest in 1381 voor het gebruik van de Heielbeemt 10 nieuwe penningen betalen per jaar. Omgerekend in oppervlakte is dat iets meer dan 1 hectare.

Pugil betekent in het Latijn bokser of vechter. Een interessante achternaam dus. De Nederlandse naam voor Pugil is Kemps.

Halverwege de 15e eeuw komt de grond in het bezit van de familie Linden. Onbekend is wat de relatie is tussen deze twee families. Ook in de 16e eeuw blijft het in bezit van de familie Linden.
In 1634 worden als eigenaar beschreven de vier kinderen van Wouter Lathouwers enerzijds en anderzijds Margriet, de weduwe van Jan Wouters Lathouwes. De grondcijns wordt dus in feite gedeeld. Of de naam Lathouwers een verbastering is van Linden is onbekend, maar het zou kunnen.

Normaal gesproken zou de betaling van de grondcijns van Lathouwers doorlopen tot in de 19e eeuw, daarna werden deze grondcijns opgeheven. Echter in dit geval lijkt het erop alsof ergens in de 17e eeuw de betaling stopt. De grondcijns wordt niet meer betaalt en er worden ook geen nieuwe eigenaren meer bijgeschreven. Dit kon gebeuren door wanbetalingen, of verwarring wie nou de eigenaar was. In ieder geval is het duidelijk dat de rentmeester geen betaling meer ontvangt voor de deze cijnspost. Om de Heielbeemt te lokaliseren in het huidige landschap is dit wel een probleem omdat nu dit papieren spoor eindigt in de 17e eeuw.

Een beemd is laaggelegen grasland vaak in of bij een beekdal. De Heielbeemt wordt vermeld in cijnsboek van de heer van Helmond. De onderverdeling is het boek van Son en Breugel. Omdat Son en Breugel vele beemden heeft is het lastig om op basis daarvan alleen de Heielbeemt te lokaliseren.

Een volgende aanwijzing is het verpondingboek van Breugel uit 1785. Een verpondingsboek is een register voor een belasting op onroerend goed. Hierin staan onderstaande percelen die overeen lijken te komen met ‘Heielbeemt’. Het is nu dus duidelijk dat het gaat om een beemd in Breugel in het Broek.

halven Heijacker in ’t Broek (Heijerbeemt)	Willem van de Vorst
halven Heijacker in ’t Broek (Heijerbeemt)	Antonet Vermeulen
de andere helft van de Heijersbeemt	Anthonij van d Vorst
de andere helft van de Heijersbeemt	wed Anthonij van d Vorst
halven Heijacker in ’t Broek (Heijerbeemt)	de wed Lammert vande Vorst ter togte en Willem v.d. Vorst
de andere helft van de Heijersbeemt	de wed Lammert vande Vorst ter togte en Willem v.d. Vorst
de andere helft van de Heijersbeemt	deselvs kinderen
de andere helft van de Heijersbeemt	Anthonij, Anna Maria, Jennemie, Francijn en Paulina van de Vorst
den heijerbeemt	Johannes Hendrik Rooijackers
den Heijesbeemt	Jan Nelise van Rooij ter togte
de helft van de heijerbeemd	Hendricus Joannes Rooijackers

Helaas komt de naam Lathouwens niet voor bij deze vermeldingen. Er is dus geen aansluiting op de eerdere grondcijns van Lathouwens en dit verpondingsboek.

De vele vermeldingen in het verpondingsboek suggeren dat met de ‘Heijersbeemt’ een groter gebied werd bedoeld.

Om de veldnaam iets preciezer te lokaliseren biedt het kadaster uit 1832 nog een aanwijzing. Hierin vinden we namelijk terug Hendricus Joannes Rooijackers met een perceel grond in het Breugel Broek. De familie van de Vorst blijkt helaas niet meer aanwezig in 1832.

Het perceel van Hendricus Joannes Rooijackers met ‘de helft van de heijerbeemd’ staat dus in het verpondingsboek in 1785. De oppervlaktes uit het verpondingsboek en kadaster 1832 komen ook overeen van dit perceel.

Dit laatste stukje informatie geeft dus de doorslag dat de Heielbeemt genoemd in 1381 een gebied was aan de huidige Broekstraat.

Het perceel van Rooijackers is een akker en geen beemd. Omdat het verpondingsboek veel vermeldingen heeft met de Heielbeemt is het waarschijnlijk dat deze veldnaam in de loop van de tijd zich heeft ‘uitgebreid’.

Waar precies de 1 hectare van Wilhelmus Pugil in 1381 zich bevond is lastig zeggen maar aan de hand van dit onderzoek is dit aannemelijk dat het zich in de rode cirkel bevond, aan de huidige Broekstraat in Breugel.

—-

Frank Raaijmakers

Bronnen:
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.283, 284, 285, 286, 289, 324, 327 en 328.
Verpondingsregister Breugel 1785
Ludo Boeije