Ekkersrijt 6

Industrieterrein Ekkersrijt heeft haar naam te danken aan het voormalige gehucht met dezelfde naam. Eind jaren 70 en begin jaren 80 werd begonnen met de aanleg van dit industrieterrein. Voorafgaand werden de agrarische gronden inclusief boerderijen opgekocht en ontgonnen. Ook andere buurtschappen zoals Heuvel, Aanschot, Hoeven en Kemenade waren vanaf nu verleden tijd. Archeologische opgravingen bevestigden dat dit gebied al honderden en zelfs duizenden jaren werd bewoond. In dit artikel wordt één bepaalde boederij belicht met als belangrijkste vragen waar deze boerderij stond, en wie de vroegere eigenaren waren.

Onderstaand een kaart met de situatie van Ekkersrijt anno nu (rechts), en in 1963 (links).

De kaart laat zien dat dit vroeger lag op de plek waar nu het centrale kruispunt met stoplichten ligt. Kenmerkend voor deze plek nu is het rode gebouw van Spie. Op de oude kaart is de waterloop nog te zien waaraan het gehucht zijn naam heeft te danken. Een ‘rijt’ is een kleine waterloop.

Dit artikel belicht de boerderij van de familie Antonissen. Zij kwamen hier te wonen in 1954 tot 1976.

Om een beter beeld te krijg waar de boerderij exact stond is onderstaande foto gegenereerd. Deze mengt de situatie uit 1975 met een foto uit 2025. De boerderij stond dus op de plek waar nu het centrale kruispunt is met de stoplichten. Links het rode gebouw van Spie, en de weg die leidt naar de snelweg.

Bewoningsgeschiedenis
De boerderij maakte deel uit van een cijnspost. Dit was een soort van grondbelasting die men ieder jaar moest betalen. In dit geval gaat het om een cijnspost van de Hertog van Brabant, die later overging op de heer van Helmond. Deze cijnsposten zijn goed bewaard gebleven vandaar dat er een goede reconstructie kan worden gemaakt van de vroegere eigenaren van de grond waarop deze boerderij stond. Er zijn wat hiaten bij deze aanpak want het is niet altijd duidelijk of de eigenaar ook in de boerderij woonde, en vanaf welke eeuw er daadwerkelijk een boerderij stond. Dit laatste wordt voornamelijk aangetoond door bodemsporen en vondsten. In ons geval is het gehucht Ekkersrijt zeer oud bewoond zoals eerder geschreven.

In de cijnspost administratie wordt de naam ‘Ekkersrijt’ specifiek gekoppeld aan onze cijnspost. Terwijl er in de omgeving meerdere cijnsposten lagen. Ook wisselt de benaming nogal eens. bijvoorbeeld: Eykenrijt, Erkensrijt, Eijkenrijt en Eckenrijt. De cijnspost heeft een kostenpost van 8,5 denari vertri (dit is een oude muntsoort). Als je dit omrekent naar oppervlakte dan gaat het hier om 7,5 lopens (oude meetmaat) en dat is dan weer omgerekend 12 hectare waarop deze cijnspost rust.

Eigenaren 1300 – 1500
Johannes Straetmans is de oudst bekende eigenaar van dit onderzochte stuk grond van voor 1447. De gronden maakte toen nog deel uit van een groter geheel, vele hectaren groot. Wel is duidelijk dat in 1381 al melding wordt gemaakt van een erfgoed genaamd ‘Eykenrijt’. Vanaf 1447 wordt Johannes van Langhel eigenaar van de grond.

Enkele jaren later na Johannes van Langhel komen de gronden in het bezit van Johannes Stamelarts (ook wel Stamelardi genoemd). Kort daarna volgt er een opdeling van zijn bezittingen. Het onderzochte perceel grond wordt vanaf nu losgekoppeld en wordt los vermeld als eigendom met als beschrijving ‘Eckenrijt’. De eigenaar is vanaf dan Johannes der Meduwen junior.

Eigenaren 1500 – 1774
Van 1500 tot 1600 waren de kinderen en kleinkinderen van Johannes der Meduwen eigenaar van de grond.

Begin 1600 duikt de naam Rutgerus Cristoffels op als eigenaar. In het maatboek (voorloper Kadaster) van Son uit 1648 worden onderstaande percelen op naam gezet van Ruth Jan Cristoffels:
– het aengeloch metten hoff
– den boomgart
– de cuijlen een groesvelt

Na zijn dood worden zijn 6 kinderen als eigenaar vermeld, en iets later 2 van de 6 kinderen namelijk Margriet en Mayke.

Vermoedelijk blijft het bezit nog in de familie Cristoffels maar rond 1700 komt de naam Pennings naar voren (ook wel Pennincx of Penninx geschreven). In 1718 is Jan Jansen Pennings en zijn 2 kinderen eigenaar. En rond 1750 is dan de beurt aan zijn dochter Jenneke Pennings getrouwd met Jan Merkx. Na het overlijden van dit paar worden hun 9 kinderen eigenaar.

Eigenaren 1774 – 1832
In 1774 vind er een verkoop plaats waardoor als nieuwe eigenaren worden vermeld: de Weduwe met 1 kind genaamd Cornelis Peter Wellens. De familie Wellens is vanaf dan eigenaar van de grond en boerderij. Onduidelijk is of de weduwe zelf de boerderij koopt of haar man kort voor of kort na de koop sterft.

In het verpondingsregister (ook een soort Kadaster) van Son uit 1785 worden onderstaande percelen geschreven op naam van de weduwe Peter Wellens:
– Het Hoogvelt
– Het Roolant
– Hoft en aangelag
– Huijs en huijsplaats
– Het Heufke
– Den voorsten Rouwe

Cornelis Peter Wellens sterft in 1818 en zijn vrouw Adriana Thomas van Kemenade wordt de nieuwe eigenaar.

Eigenaren na 1832
Informatie vanuit het kadaster laat zien wie de eigenaar was van de grond waarop de boerderij stond. In 1832 is dit de weduwe van Cornelis Wellens. Dit sluit aan met de informatie uit de bovenstaande gegevens.

Na deze tijd zijn er volop nieuwe bewoners en de boerderij is dus meerdere keren van eigenaar veranderd. Rond 1830 is dit Johannes Hendrik Sanders. Vanaf 1870 de familie Heymans. Rond 1900 de familie Rooijakkers. Daarna de familie Raaijmakers rond 1930. Als enerlaatste de familie van Lieshout, en de familie Antonissen als laatste bewoners.

—-
Frank Raaijmakers

Bronnen:
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.283
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.286
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.289I
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.324
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.327I
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.328
Cijnsboek Heer van Helmond invnr.331
Maatboek Son 1648
Verpondingsregister Son 1785
Ludo Boeije
Foto’s: Fotogroep Erfgoedvereniging Son en Breugel