De Gelijkbeemd is onderdeel van het grotere gebied wat nu de Breugelse Beemden wordt genoemd. Dit is het grote weidegebied ruwweg tussen Heerendonk, Stad van Gerwen en Nieuwe Dijk. Of de naam ‘Breugelse Beemden’ vroeger ook al werd gebruikt is onbekend.
Wanneer de naam Gelijkbeemd in gebruik is genomen is onbekend. Waarschijnlijk dat het in eerdere eeuwen onderdeel was van het grotere gebied van de Hoolse broeken of Hoolbroeken want in de middeleeuwse aktes hebben we de naam Gelijkbeemd niet gevonden.

Vanuit een breder perspectief liggen deze beemden in het laagelegen beekdal van de Breugelse Beek en de Hooidonkse Beek. Dit is een zogenaamd zijdal van de Dommel. Alhoewel het gebied niet direct aan de Dommel ligt wordt er wel gesproken over het Dommeldal. Dit komt omdat dit zeer grote zijdal een natuurlijk overstromingsvlak is van de Dommel. Omdat het zijdal afgedamd is aan bijna alle kanten door hogere gronden, kan het water moeilijk de Dommel bereiken en is het zeer gevoelig voor hoog water. Dit bleek ook in de natte winter van 2023/2024 toen grote delen van het gebied onder water stonden.

Veel water in het gebied in de winter van 2023/2024

Onderstaand kaartje laat de verkaveling zien in het jaar 1832. Door de smalle en gelijke omvang van de kavels is de naam Gelijkbeemd waarschijnlijk ontstaan. Beemden werden gebruikt voor het produceren van hooi. Over het algemeen zijn velden met de naam ‘beemd’ van goede kwaliteit hooiland. Namen met het woord ‘eeuwsel’ produceerde slechtere kwaliteit hooi en werden vaker gebruikt voor beweiding van vee. Vandaag de dag zijn de oude kavels uit 1832 compleet verdwenen en is ook de lengteligging van de percelen anders.

Kavels Gelijkbeemd in 1832

Rijdende beemden
De Gelijkbeemd was een zogenoemde rijdende beemd. Dit was een  beemd die in een aantal gelijke delen was onderverdeeld. De gebruikers schoven elk jaar door naar een volgend deel. Op die manier profiteerde iedereen evenveel van de beemd, omdat sommige delen meer hooi opbrachten dan andere delen werd de opbrengst gelijk verdeeld (1).

Deze vermelding uit het cijnsboek van de Heer van Helmond laat zien dat de Gelijkbeemd een rijdende beemd was. De naam Gelijkbeemd komt hier niet voor maar we gaan er van uit dat met Hoolbroek hetzelfde gebied wordt bedoelt.

Jan Peters bij oversterft
Uit ene beemt groot omtrent 1,5 lopensaet in het Hoolbroek Rijdende en Deelende met Aart Geraarts en de weduwe Dirk Aarts op Bollen hoeff jaarlijks.
Cijnsboek Heer van Helmond 1785-1849 Nuenen en Gerwen.

Ouderdom
Beemden in deze omgeving zoals de Hoolse broeken en Zonbeemd staan vermeld in het cijnsboek van de Heer van Helmond. Dit wil zeggen dat percelen die hier vernoemd zijn een jaarlijks bedrag moesten betalen aan deze heer. De Heer van Helmond kreeg dit recht op alle percelen die uitgegeven waren tussen 1190 en 1314. Dit wil dus zeggen dat dit gebied ontgonnen is ergens tussen 1190 en 1314 en verkaveld is aan de omliggende boeren. Omdat de Gelijkbeemd tegen de Heerendonk aanligt is het aannemelijk dat deze beemd dus oorspronkelijk ook tot de Heerendonk behoorde.

Uit enen beemt groot omtrent 1,5 lopens genaam den gelijken beemd u.l. Gerard Jan Thijssen en onder andere a.l. de kinderen Wouter Corstiaans u.f. de gemeene Herendonk van Neerwetten a.f. den Heilige geest van de Bosch.

Cijnsboek Heer van Helmond 1785-1849 Nuenen en Gerwen.

Hieronder nog een oudere vermelding uit het Helmondse cijnsboek.
De weduwe van Theodorus van Rode moet bedragen betalen voor percelen in de Holebroeck (Hoolse broeken), Hoghelant (Hoogland), Hoefke, Winryxvlaessche (Windervlaas) en Berendonc. Het is nog onduidelijk wat precies bedoeld is met ‘Berendonc’. Dit zou een schrijffout kunnen zijn van ‘Herendonc’.

Cijnsboek Heer van Helmond 1498-1589 Nuenen en Gerwen.

Voorlopige conclusie
De beemdgronden tussen Stad van Gerwen en Nieuwe Dijk waaronder de Gelijkbeemd zijn ontgonnen tussen 1190 en 1314. Voor deze tijdsperiode hoorde deze gronden tot de Hertog van Brabant of mogelijk ook tot het Klooster van Hooidonk. De beemden zijn uitgegeven aan de groeiende populatie boeren. 
Mogelijk behoorde de Gelijkbeemd oorspronkelijk tot de gemene gronden van de Heerendonk. Stukken van gemene gronden werden namelijk na 1300 ontgonnen en verkocht aan boeren omdat de adel een geldgebrek had.
Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen wat de situatie voor 1190 was en of er al bewoning was in dit gebied. En vooral ook wat de rol was van het Klooster van Hooidonk.

Frank Raaijmakers

(1) Martien van Asseldonk – Veghel een goet ende vet Dorp.